Η ολική χορτοφαγία (γνωστή και ως καθαρή χορτοφαγία, αγγλ. veganism)- είναι μία φιλοσοφία ή/και ένας τρόπος ζωής που αποκλείει τη χρήση ζώων ή ζωικών προϊόντων για τροφή, ένδυση ή άλλους σκοπούς. Πρακτικά, ένας αυστηρά χορτοφάγος (βίγκαν) δεσμεύεται στην αποφυγή κατανάλωσης όλων των ζωικών προϊόντων (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, μέλι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα) και χρήση προϊόντων από γούνα, μαλλί, κόκκαλα, δέρμα, φτερά, μαργαριτάρια, κοράλλια και άλλες ζωικές πηγές. Οι περισσότεροι αυστηρά χορτοφάγοι αποφεύγουν τα προϊόντα που έχουν πειραματιστεί πάνω σε ζώα. Οι άνθρωποι γίνονται αυστηρά χορτοφάγοι για πολλούς λόγους – ηθικούς, όπως τα δικαιώματα των ζώων και η προστασία του περιβάλλοντος, προσωπικούς, όπως για την υγεία τους (σωματική και πνευματική) ή ακόμη για θρησκευτικούς λόγους.
Προέλευση και χρήση του όρου
Η λέξη vegan, προήλθε από τη λέξη vegetarian που σημαίνει χορτοφάγος και άρχισε να χρησιμοποιείται το 1944. Αυτό συνέβη γιατί η Έλσι Σρίγκλεϋ και ο Ντόναλντ Γουάτσον θεωρούσαν ανήθικη τη χρήση του όρου χορτοφάγος για ανθρώπους που καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα κι έτσι ξεκίνησαν την Κοινωνία των Αυστηρά Χορτοφάγων στη Μεγάλη Βρετανία (UK Vegan Society). Συνδύασαν τα πρώτα τρία και τα δύο τελευταία γράμματα της λέξης vegetarian και δημιούργησαν τον όρο vegan.
Από την ίδρυσή της η Βρετανική Κοινωνία των Αυστηρά Χορτοφάγων, χρησιμοποίησε τον όρο vegan, για να συμπεριλάβει όλους εκείνους τους ανθρώπους που απέκλειαν από κάθε πτυχή της καθημερινής τους ζωής τα ζωικά προϊόντα, σε αντίθεση με εκείνους που τα απέκλειαν μόνο από τη διατροφή τους. Αν και η ολική χορτοφαγία με τη μορφή που έχει σήμερα είναι προϊόν του 20ού αιώνα, η αποχή από κάθε ζωικό προϊόν μπορεί να βρεθεί σε πολλές θρησκείες του παρελθόντος.
Δημοσκόπηση του Time/CNN που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2002, βρήκε πως το 4% των ενηλίκων Αμερικανών θεωρούν τους εαυτούς τους χορτοφάγους, και το 5% θεωρεί εαυτόν αυστηρά χορτοφάγο. Η εφημερίδα Times σε παρόμοια έρευνα για το Ηνωμένο Βασίλειο, βρήκε πως στην Αγγλία υπάρχουν περίπου 250.000 αυστηρά χορτοφάγοι.
Κίνητρα της αποχής
Ηθική
Οι αυστηρά χορτοφάγοι γενικά αντιτίθενται στη βία και τη βαρβαρότητα, που συνδέεται με την κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών και αυγών, καλλυντικών που έχουν πειραματισθεί πρώτα, πάνω σε ζώα, παραγωγής ρούχων από δέρμα και γούνα κλπ.
Κάποιοι φιλόσοφοι, όπως ο Τζέρεμι Μπένθαμ και ο Πίτερ Σίνγκερ, ισχυρίζονται ότι, ο βασανισμός ενός νοήμονος ζώου σχετίζεται άμεσα με ηθικές αποφάσεις, αν και δεν υποστηρίζουν τα δικαιώματα των ζώων, παρά μόνο πιστεύουν πως τα ζώα κατανοούν πως δεν θέλουν να πονούν και να υποφέρουν. Άλλοι όπως ο Γκάρι Φρανσιόνε, πιστεύουν πως όλα τα νοήμονα ζώα θέλουν να μην υποφέρουν αλλά και να συνεχίσουν να ζουν. Το συχνότερο επιχείρημα για αυτήν την άποψη στηρίζεται στο ότι τα ζώα έχουν την ικανότητα να αισθανθούν ευχαρίστηση και χαρά, οπότε η θανάτωσή τους είναι λάθος. Υποστηρίζει ακόμα πως, η εκμετάλλευση των ζώων, για ανθρωπίνους σκοπούς είναι ανήθικη. Αν και οι δύο θεωρίες καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, στηρίζονται σε διαφορετικές βάσεις και δε συμφωνούν μεταξύ τους.
Η επιλογή προϊόντων που δεν περιέχουν ζωικά παράγωγα απαιτεί γνώση των συστατικών αλλά και των μεθόδων παραγωγής τους. Επιπλέον, ακόμη και οι ίδιοι οι αυστηρά χορτοφάγοι δηλώνουν πως δεν είναι δυνατόν να αποφύγει κανείς 100% τα ζωικά παράγωγα καθώς πολύ συχνά υπάρχουν σε τρόφιμα, καλλυντικά και φάρμακα και δεν δηλώνονται.
Υγεία
Η επιδημιολογική έρευνα του 1990 με τίτλο "The China Study" υποστηρίζει ότι, η κατανάλωση ζωικών προϊόντων, αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης. Οι αυστηρά χορτοφάγοι υποστηρίζουν πως η δίαιτά τους είναι πιο υγιεινή από αυτή των παμφάγων ανθρώπων.
Ένα από τα επιχειρήματά τους είναι πως, οι ίδιοι δεν καταναλώνουν τεχνητές ή χημικές ουσίες όπως ορμόνες και αντιβιοτικά, που συχνά συναντώνται στο κρέας των ζώων, τα οποία έχουν μεγαλώσει σε βιομηχανικές φάρμες. Ο Αμερικανικός Σύλλογος Διαιτολόγων αναφέρει πως: "σωστά σχεδιασμένες χορτοφαγικές δίαιτες είναι κατάλληλες για κάθε στάδιο της ανθρώπινης ζωής, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου εγκυμοσύνης, θηλασμού, αλλά και για βρέφη, παιδιά, εφήβους και αθλητές". Οι αυστηρά χορτοφαγικές δίαιτες περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα κορεσμένων λιπών, καθόλου χοληστερίνη και υψηλά επίπεδα υδατανθράκων, φυτικών ινών, μαγνησίου, καλίου και αντιοξειδωτικών βιταμινών C και E, καθώς και φωτοχημικά.
Πιστεύεται ότι οι χορτοφάγοι διαθέτουν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος, αν και δεν υπάρχει σημαντική διαφορά στην πίεση. Συμφώνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Διαιτολόγων, οι χορτοφάγοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να χάσουν τη ζωή τους από κάποιο ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο. Έρευνες έχουν δείξει πως, η αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα μπορεί να μειώσει την χοληστερόλη στο αίμα και τις επιπλοκές σε ανθρώπους με διαβήτη. Ο αριθμός των αυστηρά χορτοφάγων αθλητών συνεχώς αυξάνεται. Οι αθλητές αυτοί αγωνίζονται σε μία ποικιλία αθλημάτων, όπως άρση βαρών, bodybuilding, πολεμικές τέχνες και τρέξιμο. Ο πολλαπλός ολυμπιονίκης Καρλ Λιούις έχει δηλώσει πως, στο απόγειο της αθλητικής του καριέρας είχε εφαρμόσει μια αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα.
Υπάρχουν ακόμη ισχυρισμοί πως, η βιομηχανία κρέατος και οι πρακτικές της, εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Ο Δόκτωρ Μάικλ Γκέγκερ, σε μια διάλεξή του, τον Ιανουάριο του 2004, στο MIT, υποστήριξε ότι, κάθε χρόνο πάνω από ένα εκατομμύριο τόνοι κοπριάς χορηγούνται ως τροφή στα ζώα της βιομηχανικής φάρμας, που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, προκειμένου να υπάρξει μείωση του κόστους συντήρησής τους. Ακόμη, υποστηρίζει πως, μέχρι και το 10% του αίματος των ζώων, που θανατώνονται στα σφαγεία, αναμειγνύεται με την τροφή τους, και μέχρι το 30% από την τροφή των κοτόπουλων προέρχεται από αίμα. Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, η οποία προσβάλλει τα βοοειδή (γνωστή ως νόσος των τρελών αγελάδων), έχει προκληθεί από την εκτροφή των ζώων αυτών με μολυσμένο κρέας και κόκκαλα, πρωτεΐνες, που προέρχονται από τα σφαγιασμένα ζώα (αγελάδες, πρόβατα). Στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, τέτοια κατάλοιπα από τις σφαγές απαγορεύεται να καταλήξουν στην τροφή των εναπομεινάντων ζώων, αλλά σε κάποιες χώρες χρησιμοποιούνται ακόμη τέτοιες πρακτικές.
Η ολική χορτοφαγία, συχνά, θεωρείται μία δύσκολη διαιτητική επιλογή. Στο θέμα της λήψης όλων των απαραίτητων βιταμινών, η Αμερικανική Ένωση για το Διαβήτη υποστηρίζει πως μία καλά σχεδιασμένη αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα, μπορεί να προσφέρει όλα τα απαραίτητα στον ανθρώπινο οργανισμό, ωστόσο τονίζει πως "σε συγκεκριμένες περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνονται συμπληρώματα διατροφής".
Περιβάλλον
Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η ανάπτυξη του πληθυσμού του πλανήτη και η τεράστια βιομηχανοποίηση όλων των φάσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας, έχουν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον. Εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο στερούνται της επαρκούς τροφής και του πόσιμου νερού. Η κατάσταση αυτή, επιβάλλει την υιοθέτηση βιώσιμων τρόπων παραγωγής τροφής που δεν επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση του πλανήτη.
Ένα κίνητρο για την υιοθέτηση της χορτοφαγίας αποτελούν οι τεράστιες επιπτώσεις των βιομηχανοποιημένων φαρμών στο περιβάλλον και -ιδιαίτερα- στο νερό και τα δάση. Η εντατική καλλιέργεια αποτελεί μία από τις πιο πολυέξοδες σε ενέργεια και καταστροφικές για το περιβάλλον βιομηχανικές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τους χορτοφάγους, -που υποστηρίζουν μία γενικότερη στάση ζωής πιο φιλικής στο περιβάλλον- ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να αναθεωρήσει τις διαιτητικές του συνήθειες και να κάνει συνειδητές επιλογές. Το 70% των σιτηρών και των σπόρων που καλλιεργούνται στον πλανήτη, προορίζονται για ζωοτροφές. Οι επιστήμονες που υποστηρίζουν τη χορτοφαγία, δηλώνουν πως με αυτές τις ποσότητες μπορούν να τραφούν πολύ περισσότεροι άνθρωποι από ότι εάν παραχθεί τελικά κρέας από τα ζώα αυτά.
Επίσης, η παγκόσμια κατανάλωση κρέατος έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια και τα ζώα παραγωγής γάλακτος και κρέατος αυτή τη στιγμή ξεπερνούν τους ανθρώπους στη γη σε αναλογία 3 προς 1. Έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από τον Οργανισμό Διατροφής και Αγροκαλλιέργειας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), την Αμερικανική Ένωση για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID) και την Παγκόσμια Τράπεζα, καταλήγει στο ότι, η βιομηχανία του κρέατος "ενεργεί άμεσα σε βάρος της γης, του νερού, του αέρα και της βιοποικιλότητας, ενώ μέσω της παραγωγής εκατομμυρίων τόνων κοπριάς χρησιμοποιεί μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πηγές τροφής προερχόμενες από τα ίδια τα ζώα. Η υψηλή συγκέντρωση αμμωνίας στην ατμόσφαιρα γύρω από τις βιομηχανοποιημένες φάρμες, προκαλεί τοπικές όξινες βροχές, μόλυνση του νερού και αποψίλωση των δασών".
Πηγές
- National Diet and Nutrition Survey Food Standards Agency
- Davis, B et al. Becoming Vegan: The Complete Guide to Adopting a Healthy Plant-Based Diet. Tennessee: Book Publishing Company, 2000.
- C. de Haan et al. Livestock and the Environment: Finding a Balance FAO, USAID, World Bank, 1998. Provides evidence of environmental damage caused by animal farming, mainly factory farming.
- Keeton, W.T. et al. Biological Science, 5th Ed., Publishers: W. W. Norton & Company, New York and London., ISBN 0-393-96223-7 (hardback)
- Langley, G. Vegan Nutrition: a survey of research, The Vegan Society 1988, ISBN 0-907337-15-5
- Marcus,Erik. (2000) Vegan: The New Ethics of Eating
- Moore Lappe, F. Diet for a Small Planet. Ballantine Books, 1985.
- Moore Lappe, F. & Lappe, A. Hope's Edge: The Next Diet for a Small Planet. Jeremy P. Tarcher Publishing, 2003.
- Saunders, Kerrie (2003) The Vegan Diet As Chronic Disease Prevention: Evidence Supporting the New Four Food Groups
- Smil, V. Rationalizing Animal Food Production, in Feeding the World: A Challenge for the 21st Century, MIT Press, London, 2000. This provides evidence for the amount of grain required to raise livestock.
- Stepaniak, Joanne. (2000) The Vegan Sourcebook
- Torres, B. and Torres, J. Vegan Freak: Being Vegan in a Non-Vegan World. Tofu Hound Press. 2005. ISBN 0-9770804-1-2 (paperback).
- Walsh, S. Plant Based Nutrition and Health, The Vegan Society 2003, ISBN 0-907337-26-0 (paperback), ISBN 0-907337-27-9 (hardback).
- "Non-vegan prescriptions?" by Jo Stepianak, Grassroots Veganism, retrieved October 26, 2005
- "Anger over 'pig' secret of prescribed drug by Martin Shipman, The Western Mail, December 27, 2002, retrieved October 26, 2005
- FAQ, Vegan Resource Group, retrieved October 26, 2005
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου